प्रकाश सिहं
भदौ, १७ बाजुरा
स्वामीकार्तिक खापर गाँउपालिकाकि २१ बर्षिय पबित्रा शाहिले (नाम परिवर्तन) पहिलो पटक गाँउमै परिवार नियोजनको सेवा लिएकि छन् । स्वास्थ्यकर्मी नै परिवार नियोजन सम्बन्धि जानकारी र साधान सहित गाँउमा पुगेपछि पहिलो पटक ईम्प्लान्ट सेवा लिएको वताईन् ।
पबित्रा जस्तै सोहि ठाँउकि शर्मिला बिकले (नाम परिवर्तन) पनि पहिलो पटक परिवार नियोजनको साधान प्रयोग गरिन् । आफुलाई परिवार नियोजन सम्बन्धि कुनै जानकारी थिएन्, स्वास्थ्यकर्मीले जानकारी दिएपछि पहिलो पटक सेवा लिएको वताईन् । स्वास्थ्य कार्यलय बाजुराको सहकार्यमा आड्रा नेपालमा नामक गैर सरकारी संस्थामा कार्यरत महिला स्वास्थ्यकर्मीले गाँउमै गएर उनलाई पहिलो पटक सेवा दिएकि छन् । आड्रा नेपाल कार्यरत अनमि शुस्मिता परिवारले भनिन्, उहाँहरुलाइ परिवार नियोजन सम्बन्धि जानकारी गरेपछि पहिलो पटक सेवा लिएको वताईन् ।

यी त केहि प्रतिनिधि उदाहरण हुन् । अहिले बाजुरा जिल्लामा गाँउ गाँउमा स्वास्थ्यकर्मी पुगेर चेतना दिनुका साथै परिवार नियोजनका साधनहरु बितरण र सेवा दिने गरेका छन् । बाजुराका दुर्गम गाँउमा परिवार नियोजन सम्बन्धि चेतना कम छ, धेरै बच्चा पाईरहने अबस्था छ, त्यसैले घर घरमा गएर स्वास्थ्य चेतना र परिवार नियोजन सेवा दिने गरेको स्वास्थ्य कार्यलय बाजुराका निमित्त जनस्वास्थ्य अधिकृत अशोक सिंहले वताएका छन् ।
घरमै पुगेर स्वास्थ्यकर्मी र गैर सरकारी संस्थामा कार्यरत स्वास्थ्यकर्मीले सेवा दिदै आएका छन् । यूएनएफपीए, आड्रा नेपाल, मेरिस्टोप ईन्टरनेशन, सुनौलो परिवार नेपाल, फेज नेपाल लगायत गैर सरकारी संस्थाले काम गर्दै आएका छन् । ति संस्थाहरुले स्थानिय सरकार, स्वास्थ्य कार्यलय बाजुराको समन्वयमा महिला स्वास्थ्यकर्मीलाई गाँउ गाँउमा पठाएर स्वास्थ्य चेतना दिनुका साथै परिवार नियोजन सेवा दिदै आएका छन् । स्वास्थ्यको पहुँच भन्दा टाढा रहेका समुदायमा पुगेर चेतना मात्र नभई सेवा दिदै आएको सुनौलो परिवार नेपालमा कार्यरत अनमि सपना शाह सिंहले वताएकि छन् ।

परिवार नियोजनका सेवाहरुमा बृद्धि गरि मातृशिशु स्वास्थ्य सुधार गर्नका लागि बाजुरा जिल्लामा काम गरिरहेको आड्रा नेपालका परियोजना अधिकृत रत्न कायस्थले बताए । जिल्लाका त्रिवेणी नगरपालिका, जगन्नाथ, गौमुल र स्वामीकार्तिक गाँउपालिका काम गरिरहेको उनले वताए । समुदाय स्तरमा पुगेर चेतना दिनुका साथै परिवार नियोजन सेवा दिदै आएको वताए । त्यस्तै मेरिस्टोप इन्टरनेश्नल को आर्थिक सहयोगमा सुनौलो परिवार नेपाल द्धारा एम एस लेडिज कार्यक्रम मार्फत बाजुराका सबै स्थानिय तहमा परिवार नियोजन सम्बन्धि कार्यक्रम सञ्चालनमा रहेको छ । परिवार नियोजन सेवा लिनको संख्या बाजुरामा कम मात्रा रहेकाले सबै स्थानिय तहमा घर घरमै गएर सेवा दिने र स्वास्थ्य चेतना दिदै आएको संस्थाका च्यानल लिड रबिन्द्र खनियाले वताएका छन् । त्यस्तै फेज नेपालले बुढिन्नदा नगरपालिका, हिमाली गाँउपालिका र स्वामिकार्तिक खापर गाँउपालिका केही ठाँउमा काम गर्दै आएको स्टाफ नर्स मुना देवकोटाले वताएकि छन् ।
स्वास्थ्यकर्मी गाँउ गाँउमा परिवार नियोजनको सेवा दिदै आएपछि सेवा लिनको संख्या निकै बढेको स्वास्थ्य कार्यलय बाजुराका तथ्याङ्क प्रमुख रुगम थापाल वताए । आर्थिक बर्ष ०७५ । ०७६ मा परिवार नियोजनका अस्थाई साधनको सेवा ७ हजार ८९ जनाले लिएको कार्यलयले वताएको छ । पिल्स ६ सय ४८, आइयुसिसड ३ सय ३१, इम्पलान्ट १९ सय, डिपो २३ सय ४२ जना र कन्डम १८ सय ६८ जनाले प्रयोग गरेको थापाले वताए । यो सेवा प्रयोग गर्ने बिगतका आर्थिक बर्ष भन्दा बढदै गएको वताए । केही गैर सरकारी संस्थाले घरमै पुगेर सेवा दिएपछि यो संख्या बढदै गएको अर्को स्वास्थ्य चेतना पाउनुले पनि बाजुरामा सेवा लिनेको संख्या बढदै गएको स्वास्थ्य कार्यलय बाजुराले जनाएको छ ।