राजनीति मानव समाजको सर्वाधिक प्रभावशाली संयन्त्र हो, जसले न केवल शासन व्यवस्था निर्धारण गर्छ, तर समाजको समग्र स्वरूपलाई परिभाषित गर्छ। राजनीति केवल सत्ता प्राप्तिको साधन होइन — यो एक दृष्टिकोण हो, जीवनशैली हो, अनि सामाजिक उत्तरदायित्वको वाहक हो। जब राजनीति शुद्ध उद्देश्य र निस्वार्थ सेवाको भावनाबाट निर्देशित हुन्छ, तब त्यो समाजको समुन्नति र राष्ट्रको समृद्धिको आधार बन्ने गर्छ।

आज हाम्रो देश नेपाल संक्रमणको अवस्थामा छ — राजनीतिक स्थायित्वको अभाव, विकासको अनिश्चित गति, र जनतामा फैलिएको व्यापक असन्तुष्टि। समाजमा भ्रष्टाचार, असमानता, बेरोजगारी, अशिक्षा, र अवसरको असमान वितरणले विकृति ल्याएको छ। यी समस्याहरूको समाधान केवल भाषण वा घोषणापत्रबाट सम्भव छैन। अब आवश्यक छ — कार्यक्षमता, इमान्दारिता, र दीर्घदृष्टिवाला नेतृत्व।

राजनीति सैद्धान्तिक रूपले जनताको सेवा गर्ने प्रणाली हो। तर विडम्बना के छ भने, यथार्थमा राजनीति व्यक्तिगत लाभ, सत्तालिप्सा र स्वार्थपूर्तिको माध्यम बन्न थालेको छ। यस्ता प्रवृत्तिहरूले समाजमा नैराश्य फैलाउने मात्र होइन, लोकतन्त्रप्रतिको जनआस्थालाई कमजोर बनाउने काम गरिरहेका छन्। जब नेतृत्वमा बस्नेहरूले नै आफ्नो उत्तरदायित्व बिर्सन्छन्, तब शासन मात्र होइन, सम्पूर्ण सामाजिक संरचना नै बिथोलिन्छ।

शक्ति र राजनीतिः बोधको परिपक्वता आवश्यक

राजनीति एउटा शक्ति हो, र शक्ति भनेको सम्भावनाको प्रयोग हो — या त समाज बदल्ने अवसर, वा समाज बिगार्ने खतरा। शक्ति आफैंमा मूल्य–निरपेक्ष हुन्छ; यसको प्रयोग नै यसको मूल्य निर्धारण गर्छ। यदि शक्ति समाजको सशक्तिकरण, नागरिक अधिकारको संरक्षण, समानताको प्रवर्द्धन र सामाजिक न्यायका लागि प्रयोग गरिन्छ भने त्यो शक्ति पवित्र हुन्छ। तर यदि यही शक्ति दमन, विभाजन, पक्षपात, र भ्रष्टाचारका लागि प्रयोग गरियो भने, त्यो शक्ति सर्वनाशको कारण बन्छ।

त्यसैले, अबको राजनीति ‘शक्ति’ को होइन, ‘कर्तव्य’ को विषय हुनुपर्छ।
राजनीतिको सार अब पदको होइन, प्रतिबद्धताको हुनुपर्छ।

स्थानीय तहदेखि केन्द्रसम्म: उत्तरदायित्वपूर्ण सहभागिता आवश्यक

हामीले बुझ्नुपर्छ — लोकतन्त्र केवल मतदानको पर्व होइन, निरन्तर जिम्मेवारी र चेतनाको अभ्यास हो। वडा, नगर, गाउँपालिका, जिल्ला, प्रदेश हुँदै केन्द्रसम्मका सबै तहमा जनप्रतिनिधि चयन गर्दा अब हामीले वाणी होइन, व्यवहार हेर्नुपर्छ। भाषण होइन, उपलब्धि हेर्नुपर्छ। सम्बन्ध होइन, योग्यता हेर्नुपर्छ।

राजनीतिमा जान चाहने व्यक्तिले अब केवल दलको समर्थन पाउने होइन, जनताको विश्वास जित्न सक्ने हुनुपर्छ। तिनमा विषयगत ज्ञान, अनुभव, दूरदृष्टि, र समाजप्रतिको संवेदनशीलता हुनु आवश्यक छ।
राजनीति अब केवल “कसले जित्यो” भन्ने होड होइन — “कसले समाजका लागि के गर्यो” भन्ने मूल्यांकन हुनुपर्छ।

समाजको मानसिकता परिवर्तन: मूलबाटोको खोजी

राजनीतिक रूपान्तरणको प्रारम्भ मानसिक रूपान्तरणबाट हुन्छ। जनताको सोच परिवर्तन नभएसम्म नेताहरूको चरित्र परिवर्तन हुने अपेक्षा गर्नु निरर्थक हुन्छ। आज पनि धेरै नागरिकले चुनावलाई जात, धर्म, क्षेत्र वा व्यक्तिगत लाभको आधारमा हेर्छन्। तर अब समय आएको छ — यी सबै सिमितताहरूलाई पार गर्दै राष्ट्रको दीर्घकालीन हित सोच्ने।

हामीले त्यो मानसिकता विकास गर्नुपर्छ, जसले समाजको हितलाई प्राथमिकता दिन्छ, जसले लोक कल्याणलाई सत्ता भन्दा माथि राख्छ। यसका लागि शिक्षा, जनचेतना, र मिडियाको भूमिकासमेत अतुलनीय हुन्छ।

भविष्यको राजनीतिः नीति, नैतिकता र निष्ठामा आधारित होस्

अबको राजनीति भाषणमूलक होइन, परिणाममुखी हुनुपर्छ। अब नेताहरूले केवल घोषणापत्र वितरण गर्ने होइन, तिनलाई कार्यान्वयन गरेर देखाउने समय हो। शासन प्रणाली पारदर्शी, जवाफदेही र जन–उत्तरदायी बन्नुपर्छ। नीति निर्माणमा विशेषज्ञताको स्थान हुनुपर्छ। युवाहरूको सहभागिता, महिलाहरूको सशक्तिकरण, सीमान्तकृत समुदायहरूको प्रतिनिधित्व — यी सबै सुनिश्चित हुनु आवश्यक छ।

त्यसका लागि राजनेता होइन, राष्ट्र–नेता चाहिन्छ। सत्तामा बस्ने होइन, समाजसँग हिँड्ने नेतृत्व चाहिन्छ।

चेतनशील मतदाताको निर्माण अपरिहार्य राजनीतिमा सुधारको मूल चाबी जनताकै हातमा छ। चेतनशील, जिम्मेवार र दूरदर्शी मतदाता बिना कुनै पनि राजनीति सुधार सम्भव छैन।

अब हामीले विगतका अनुभवबाट सिकेर भविष्यका निर्णय गर्नुपर्ने बेला आएको छ। हाम्रा मतहरूले मात्र होइन, हाम्रो सोचले पनि देश बदल्न सक्छ। अबको निर्वाचन होस् त्यो स्थानीय होस् या संघीय — हामी सबैले विवेक, बौद्धिकता र दिगो सोचको आधारमा निर्णय गर्नुपर्ने बेला हो।

राजनीति केवल केही व्यक्तिको जिम्मेवारी होइन — यो सम्पूर्ण राष्ट्रका नागरिकको साझा उत्तरदायित्व हो। यदि हामी सबैले आफ्नो ठाउँबाट सही सोच, सही व्यक्ति र सही मूल्यमा आधारित राजनीति रोज्यौं भने, पक्कै पनि हाम्रो समाज, हाम्रो राष्ट्र, र हाम्रो भविष्य उज्यालो हुनेछ।