स्कुल छँदै लागेको फिल्म हेर्ने बानीले छोडेको छैन । त्यति बेला भागेर फिल्म हेर्नुपथ्र्यो, लुकेर हेर्नुपथ्र्यो । स्कुलबाट भागेर दमौली पुगेको कसैले थाहा पाए स्कुलमा हेडसरको लौरीको मर्मत अलग, घरमा गाली अलग पाइन्थ्यो ।

स्कुलबाट क्याम्पस आइपुगेपछि फिल्म हलले दिल खोलेर स्वागत गर्न थाल्यो । काठमाडौं आएपछि आफ्नै डेराका टेलिभिजन, कम्प्युटर र ल्यापटपले त्यो सेवा दिए । अहिलेको इन्टरनेटको जमानामा युट्युब र विभिन्न एपहरूले फिल्म हेर्ने क्रियालाई झन् सरल बनाइदिएका छन् ।

सीडीको जमानामा मैले काठमाडौंका ठमेल र महाबौद्धमा छापामार शैलीमा उठाएका क्लासिक फिल्महरू अहिले मोबाइलमा नै हेर्न सकिन्छ । इन्टरनेटले संसारलाई मात्र जोडेको छैन, मानिसहरूको दैनन्दिन जीवनका अनुभूतिहरूलाई पनि फरक ढंगले प्रभावित पारिरहेको छ । १० वर्षअघिसम्म मैले डीभीडी पसलमा नभेटेका फिल्म अहिले युट्युब र फिल्मका एपहरूमा सजिलै भेट्छु । न त यी फिल्म हेर्दा पैसा तिर्नुपर्छ न त खोज्ने दु:ख गर्नुपर्छ ।

विभिन्न माध्यमहरूका मद्दतले संसारसँगको सम्पर्क बढ्दै जाँदा मेरा फिल्म हेर्ने तरिका, अनुभव र स्वाद पनि परिवर्तन हुँदै गए । हिन्दी फिल्मबाट सुरु भएको फिल्मको स्वादलाई हलिउड, युरोप, ल्याटिन अमेरिका हुँदै एसियाकै इरान, कोरिया, जापान र चीनका फिल्मले परिस्कृत गर्दै लगे । विदेशका फिल्म हेर्नेभन्दा पहिले तिनका बारे पढ्ने गरिएकाले बीचका केही वर्ष आफूले पढेका फिल्म खोज्दैमा बिते । जापानका अकिरो कुरासावादेखि भारतका सत्यजित रे हुँदै स्विडेनका वर्गम्यान, इटलीका डेसिका र फेलिनी, स्पेनका पेड्रो अल्माडेभोर तथा इरानका अब्बास किरुस्तामीको खोज मेरो एक समयको ठूलो रुचि बन्यो ।

यो पुस्ताका फिल्ममेकरका फिल्म हेर्दै अहिले म आफ्नै समयका फिल्ममेकरका फिल्मतिर फर्किएको छु । अलेजान्द्रो गोन्जालेज इनारितु हुन् वा अल्फान्सो क्रुसो वा असगर फरहादी म अहिले ती निर्देशकका फिल्मतिर बढी आकर्षित छु, जो आजको समयमा फिल्म बनाइरहेका छन् । अनुराग कश्यपदेखि निश्चल बस्नेतसम्म, मीन भामदेखि समिरा मखमलवाफसम्म आजको पुस्ताका निर्देशकले नै फिल्ममा नयाँ प्रयोग गरिरहेका छन् । सानो स्क्रिनमा ध्वनि र चित्र बिग्रिएका पुराना फिल्महरूभन्दा अलग ठूलो पर्दामा नयाँ प्रविधिका फिल्महरू हेर्नुको मजा बेग्लै छ । किताब पढेजस्तो फिल्म हेर्नुको अनुभूति र तरिका जुन फिल्ममा पनि उस्तै हुँदैन । फिल्मको विषय वा प्रस्तुतिको शैलीको स्वाद बेग्लै हुन्छ । तर, यो प्राविधिक कला भएकाले हेर्ने माध्यमले पार्ने फरक टड्कारो हुन्छ । पर्दामा पानी परेजस्तो लामो धर्सा देखिने पर्दामा हेर्ने पुरानो फिल्म र आइम्याक्समा रियल थ्रीडीमा फिल्म हेर्नुको मजा एउटै हुँदैन ।
नयाँ फिल्महरूतिर आकर्षित भए पनि मलाई मन परेका फिल्ममा केही पुराना र धेरै बीचको समयका फिल्म नै छन् । दुई वर्षअगाडि मैले बनाएको १ सय २५ मन परेका फिल्मको सूचीमा यिनै फिल्मको वर्चस्व थियो । मलाई लाग्छ, आउने वर्षहरूमा धेरै नयाँ फिल्महरूले प्रवेश गर्नेछन् । अहिलेका लागि मेरा सिफारिसका २० फिल्म यस्ता छन् :

टेस्ट अफ चेरी
अब्बास किरुस्तामीको यसै वर्ष निधन भए पनि उनको फिल्म ‘टेस्ट अफ चेरी’को मौलिकता कहिल्यै मर्ने छैन । आत्महत्याका लागि आफूलाई मद्दत गर्ने मानिसको खोजीमा बाहिरी तेहरानका पर्वतहरूमा गाडी चलाई हिँड्ने मुख्य पात्रको मनोदसाको कथा यो फिल्ममा छ । पहाडको वृत्तमा उसले भेट्ने तीनजना मानिसहरूसँग उसको संवादले मानवीय भावना, संवेदना र अवसादको कथा भन्छ । कुनै मसलाविहीन मौलिक शैलीको यो फिल्म एसियाली सिनेमा शैलीको नमुना हो । अब्बासकै ‘क्लोज अप’, ‘टेन’, ‘द विन्ड विल क्यारी अस’, ‘सर्टिफाइड कपी’ र ‘लाइक समवान इन लभ’ लगायतका फिल्म पनि उत्कृष्ट छन् ।

एमेरोस पेरोस
अब्बास हिजोका फिल्ममेकर हुन् भने अलेजान्द्रो गोन्जालेज इनारितु आजको समयका । पछिल्लो दुई वर्ष लगातार उनले उत्कृष्ट निर्देशकको ओस्कर पाएबाटै उनी यो समयका सबभन्दा चर्चित निर्देशक हुन् भन्ने थाहा पाइन्छ । ‘एमेरोस पेरोस’ चाहिँ उनलाई स्थापित गर्ने पहिलो फिल्म हो । मेक्सिकन निर्देशक अलेजान्द्रोको यो फिल्म स्पेनी भाषामा छ । एउटा सानो कुकर ‘फाइट’ले एक सहरका विभिन्न मानिसहरूको जीवनमा पार्ने प्रभावको कथा यो फिल्ममा छ । अलेजान्द्रोले यसपछिका अरू दुई फिल्म ‘बाबेल’ र ‘२१ ग्राम’ पनि एउटा घटनाले धेरैलाई पार्ने प्रभावबारे बनाएका थिए ।

दि रेभेनान्ट
‘दि रेभेनान्ट’ गत वर्षको सबभन्दा चर्चित फिल्म हो । यसले ओस्करमा उत्कृष्ट निर्देशक, फिल्म र अभिनेताको अवार्ड पायो । यसका निर्देशक अलेजान्द्रो गोन्जालेज इनारितुले ‘बर्डम्यान’ पछि दोस्रो ओस्कर यसका लागि पाए भने लियोनार्डो डिक्याप्रियोको लामो ओस्कर प्रतीक्षालाई यसले अन्त्य गरेको थियो । प्राकृतिक स्रोतको उपभोगमा आदिवासी र आप्रवासीको लामो द्वन्द्वलाई यो फिल्मले आफ्नो विषय बनाएको छ । हिउँ नै हिउँको जंगलमा एक्लै छोडिएको घाइते मानिसको संघर्षको यो कथामा निर्देशकले चलाखीपूर्वक मानिस जातिले गरेको संघर्षका झलकहरू घुसाएका छन् ।

द ग्रेट ब्युटी
भोलिपल्ट सहरमा ठूलो जादूको ‘सो’को तयारीमा रहेको जादूगर आफ्नो जिराफलाई घाँस हाल्दै छ । एउटा विरक्त लेखकसँग कुरा गर्दै जादुगरले जिराफलाई गायब बनाउँछ । आफ्ना दु:खले विक्षिप्त हुँदै गएको वृद्ध लेखक भन्छ— मलाई पनि यसरी नै गायब गरिदेऊ न । जादूगर भन्छ— मैले साँच्चिकै गायब गर्न सक्ने भए आफ्ना दु:खहरू गायब गर्ने थिइनँ होला ? यसरी सहर–सहर जिराफ बोकेर हिँड्थे ? ४० वर्षअघि लेखेको उपन्यासको ब्याज खाएर बसिरहेको लेखकको दोस्रो पुस्तकको सकसको बारे भए पनि ‘द ग्रेट ब्युटी’ विचार, भावना र दर्शनको सम्मिश्रण हो । युरोपेली सिनेमाको एउटा केन्द्र इटली हो । र, ग्रेट ब्युटी त्यसको प्रमाण ।

फ्लावर्स अफ वार
चिनियाँ सहरमा जापानीको आक्रमण जारी छ । युद्धले सहर तहसनहस भइसकेको छ । एउटा चिनियाँ सिपाही अनेक जुक्ति लगाएर जापानीलाई तर्साइरहेको छ । एक जना अमेरिकी स्वयंसेवक सिपाहीको फन्दामा परेको छ । र, क्रिस्चियन नन बन्नका लागि पढिरहेका केटीहरूको बीचमा अचानक सहरमा वेश्यावृत्ति गर्ने युवतीहरू आश्रयका लागि आइपुग्छन् । युद्धका बीचमा यी पात्रहरूको आपसी खिचातानी, इष्र्या र प्रेमको कथा हो, ‘फ्लावर्स अफ वार’ । चिनियाँ निर्देशक च्याङ यिमुको यो फिल्ममा हलिउड स्टार क्रिस्चियन बेलले मुख्य भूमिकामा अभिनय गरेका छन् । चिनियाँ संस्थापनका आलोचकका रूपमा स्थापित भएका यिमुले पछिल्लो कालमा चीन निर्माण र यसको इतिहासमाथि रुचि लिएर बनाएका फिल्ममा यो पनि पर्छ । इतिहासलाई कलात्मक ढंगले देखाउने कलाका लागि यो फिल्म प्रशंसनीय छ ।

इन द मुड फर लभ
हङकङका फिल्म निर्देशक वङ कार वाई आफ्ना प्रयोत्मक फिल्मका लागि प्रसिद्ध छन् । एकातिर उनले ‘इन द मुड फर लभ’ र ‘२०४६’ जस्ता फिल्म बनाएका छन् भने उनैले नोरा जोन्सलाई लिएर ‘माई ब्लुबेरी नाइट्स’ पनि बनाएका छन् । ‘इन द मुड फर लभ’ आकर्षण र अविश्वासको कथा हो । १९६० को हङकङमा एउटै अर्पाटमेन्टमा बस्न आएका दुई विवाहित युवा–युवतीको कथा यसमा छ, जो आफ्नो दम्पतीबाहेक अर्कातिर आकर्षित हुन्छन् ।

स्प्रिङ, समर, फल, विन्टर एन्ड स्प्रिङ
पछिल्लो समयमा कोरियन निर्देशक किम की दुकको नाम संसारभर फैलिएको छ । यसमा योगदान गर्ने फिल्म हो, ‘स्प्रिङ, समर, फल, विन्टर एन्ड स्प्रिङ’ । पृथ्वीका चार यामलाई मानव जीवनका चार क्षणसँग दाँज्ने यो फिल्म एउटा पात्रको बाल्यकाल, किशोरवय, जवानी र प्रौढ अवस्थाका भिन्न सोच र भोगाइ दर्साउँछ ।

द टर्मिनल
हलिउडका दुई श्रेष्ठ प्रतीभा निर्देशक स्टिवन स्पिलवर्ग र अभिनेता टम ह्याङ्क्सले सहकार्य गरेका केही फिल्ममा यो पनि पर्छ । कार्केजिया नाम एउटा काल्पनिक देशबाट अमेरिका आएर विमानस्थलको टर्मिनलमै अड्किएको एक युवाको कथा यो फिल्ममा छ । अंग्रेजीको ज्ञान नभएको युवाले अमेरिका छिर्न गर्ने संघर्षका साथै, विमानस्थलमै यसले खडा गर्ने अस्थायी आश्रयको यसमा छ । केही समीक्षकहरूले यो मन छुने फिल्मलाई ‘आफ्नो देश नहुँदा के हुन्छ ?’ भन्ने देखाउने राजनीतिक फिल्मको रूपमा पनि व्याख्या गरेका छन् ।

द किंग्स स्पिच
दोस्रो विश्वयुद्ध घोषणाको संघारमा छ । बेलायतका राजाले जर्मनीमाथि युद्धको घोषणा गर्नु छ । यस्तो घोषणा जसले आधा संसारमा राज गरेको बेलायती साम्राज्यका सैनिकलाई विश्वयुद्ध जित्न प्रेरित गर्न सकोस् । घोषणा तयार छ, घोषणा सुनाउने रेडियो तयार छ, राजाको घोषणा सुन्न हज्जारौं सैनिक पनि तयार छन् । तर, त्यस्तोमा राजा घोषणा गर्न तयार भएन भने ?
‘द किंग्स स्पिच’ बेलायतका राजा जर्ज छैटौंको त्यही सकसको कथा हो, जो आफ्नो भकभकाउने समस्यासँग जुधिरहेको छ । आफ्नो यो समस्यालाई एक जना अस्ट्रेलियाली ‘भ्वाइस थेरापिस्ट’को मद्दतले राजाले कसरी जितेका थिए भन्ने जान्नका लागि यो फिल्म हेर्नुस् ।

टक टु हर
सिनेमा पारखीहरूका बीच पेड्रो अल्माडेभोर चिनाउनुपर्ने नाम होइन । स्पेनका यी निर्देशक आफ्ना प्रयोगधारी फिल्मका कारण संसारभर चर्चित छन् । यिनकै फिल्म ‘अल अबाउट माई मदर’ले नेपालको ओस्कर–इन्ट्री ‘क्याराभान’लाई पछि पार्दै ओस्कर जितेको थियो । तर, मेरो फेभरेटचाहिँ ‘टक टु हर’ हो । एउटा पुरुष–नर्सको एक युवतीप्रतिको अव्यक्त प्रेमको यो कथा पेड्रोका अरू फिल्मजस्तै फरक छ ।

सङ अफ दि स्प्यारोज
माजिद माजिदी संसारभर मन पराइएका इरानी फिल्म निर्देशक हुन् । उनका ‘चिल्ड्रन्स अफ हेभन’, ‘कलर अफ प्याराडाइज’, ‘बारान’जस्ता फिल्म प्रसिद्ध छन् । बालमनोविज्ञान र इरानी समाजमा व्याप्त गरिबी र अभावका विषयमा उनी धेरै फिल्म बनाउँछन् । ‘सङ अफ दि स्प्यारोज’ पनि यही कोटीको फिल्म हो । मजदुर श्रेणीको पिताको संघर्ष र उसको बालक छोराको कथा यो फिल्ममा छ । रंगीविरंगी माछा पाल्नका लागि पोखरी सफा गरिरहेको बालक र उसकै लागि अस्ट्रिचलाई दाना हाल्नेदेखि तेहरानका सडकमा मोटरसाइकल–ट्याक्सी चलाउनेसम्मको काम गर्ने पिताको उदासीको गाथा यो फिल्मले भन्छ ।

तुत्सी
दक्षिण अफ्रिका, जोहानेसवर्गको स्लममा छ एउटा किशोर ग्याङ्ग । सान्तिनो लुटपाटमा रमाइरहेको यो ग्याङको मुखिया छ एक अश्वेत किशोर । आफूले चोरेको एउटा कार लिएर हिँडेको केही बेरमै जब यो किशोरले कारभित्र सानो बालक रोएको आवाज सुन्छ, यो बालकले यसको जीवन नै बदलिदिन्छ । चोरीमा प्राप्त भएको बालक र किशोर डनको सम्बन्धले मानवीय सम्बन्धको नयाँ व्याख्या प्रस्तुत गर्छ ।

मिड नाइट इन पेरिस
पेरिसको रेष्टुरेन्टमा अर्नेस्ट हेमिङ्वे भेटिए भने के होला ? कुरै कुरामा जोसिएर टेबुलमा मुड्की बजार्ने हेमिङ्वे अर्कैकी प्रेमिकालाई लिएर गायब भए भने ? वा त्यही रेस्टुरेन्टमा पिकासो पनि हातमा बु्रस लिएर बसिरहेका भेटिए ? यो यस्तै कथा हो । एउटा लेखकका पेरिस दिउसोमा अरूका लागि जस्तै छ तर जसै रात पर्छ, पेरिसमा हेमिङ्वे प्रकट हुन्छन् । रातभर हेमिङ्वेको समयमा पुग्ने लेखक दिउसोभरि त्यही समयका पात्रहरूले लेखेका स्मृति पढ्छ । र, अर्को राति पुरानै समयमा पुग्छ । दिउसो पढेका स्मृतिका किताबको आधारमा जब ऊ पुरानो समयका गल्ती सच्याउन थाल्छ अनि के होला ? उडी एलेनको कल्पनाको संसारमा यसमा उत्तर पाइनेछ ।

ओल्ड ब्वाई
आजसम्म कुनै फिल्मको क्लाइमेक्स हेर्दा तपाईंलाई उकुसमुकस भएको छैन भने ‘ओल्ड ब्वाई’ हेर्नुस् । दर्शकलाई कथाको वहाबसँगै बगाउँदै लगेर अन्तिममा स्तब्ध पार्ने क्षमता भएका निकै थोरै फिल्ममा यो पर्छ । पार्क चान उकले निर्देशन गरेको २००३ को यो कोरियन फिल्मको संसारभर धेरैवटा रिमेक बनेका छन् । यो फिल्मले क्यान्समा उत्कृष्ट फिल्मको अवार्ड पाएको थियो । आफ्नो कसुर थाहा नपाई सजाय पाउँदा कस्तो हुन्छ ? त्यो पनि सजाय दिने दण्डनायकबारे समेत थाहा नभई ? बदलाकै कथा भए पनि बदला कतिसम्म क्रूर हुन सक्छ भन्ने जान्नका लागि यो फिल्म हेर्नुस् ।

लस्ट इन ट्रान्सलेसन
फिल्म दुनियामा एक हलिउड निर्देशकको नाम निकै सानले लिने गरिन्छ । ती निर्देशकको नाम हो, फ्रान्सिस फोर्ड कोप्पोला । ‘गडफादर’ र ‘एप्पोक्लिप्टो नाउ’जस्ता फिल्मका निर्देशक कोप्पोलाकी छोरी हुन्, सोफिया कोप्पोला जसले ‘लस्ट इन ट्रान्सलेसन’ बनाइन् । हिंसालाई केन्द्रमा राखेर फिल्म बनाउने कोप्पोलाकी यी पुत्रीले भने टोकियोको व्यस्त जीवनमा अल्झिएका दुई प्राणीको मौन–मौन प्रेमकथालाई पर्दामा पेस गरेकी छन् ।