आज यो वर्षको नवरात्रको तेस्रो दिन अर्थात् नवदूर्गामध्येकी तेस्री दूर्गा चन्द्रघण्टाको पूजा हुने दिन । नवदूर्गा मध्येकी तेस्री देवीको नामको शाब्दिक अर्थ खोतल्ने हो भने चन्द्रमा र घण्टको प्रतीकको रुपमा उनको नाम तयार पारेको पाइन्छ । हिन्दू शास्त्रका व्याख्याताहरुले मनको उतारचढावलाई नियन्त्रण गरेर यसलाई एकाग्र हुन सिकाउने देवीको रुपमा चन्दघण्टालाई मान्ने गरेका छन् ।

धार्मिक मान्यता अनुसार माता पार्वतीको सुहागिन स्वरुप नै चन्द्रघण्टा हो । चन्द्रघण्टाको स्वरुप पनि चन्द्रमा जस्तै सुशोभित रहेको छ । चन्द्रघण्टाको आराधना गर्ने व्यक्तिमा रहेको अहंकार नष्ट हुनुका साथै उनीहरुको मनमा असीम शान्ति र वैभवता समेत प्राप्त हुने धार्मिक विश्वास छ । चन्द्रघण्टाको ध्यान मन्त्र, स्तोत्र एवं कवच पाठबाट साधकको मणिपुर चक्र जागृत हुन्छ । जसका कारण साधकहरुलाई सांसारिक कष्टहरुबाट मुक्ति मिल्ने धार्मिक विश्वास छ ।

हाम्रो मन जस्तोसुकै उल्झनमा रहेको भएपनि त्यसबाट विकास हुने ईर्ष्या र घृणाबाट मुक्ति पाउनको लागि यी देवीको आराधना आवश्यक मानिन्छ । हाम्रो छायाँ समानको यो घृणा र द्वेषलाई मुक्त गराउनको लागि चन्द्रघण्टाको आराधना गर्नुपर्ने धार्मिक विश्वास छ ।

भनिन्छ यी देवीको नाम जोडिएको चन्द्रघण्टामा ‘चन्द्र’ शब्दले हाम्रो बदलिँदो भावना र विचारलाई प्रतिकात्मक रुपले जनाउँछ । घण्टाको प्रतिकात्मक अर्थ निरन्तर एउटै तालमा बजिरहने भन्ने हुन्छ । त्यसैले चन्द्रघण्टाले मनको बदलिँदो भावनाहरुलाई निरन्तर सत्मार्गमा लैजानको लागि इश्वरप्रति समर्पित भएमा त्यसबाट दैवी शक्ति प्राप्त हुन्छ भन्ने भाव बोकेको छ ।

चन्द्रघण्टा देवीको पौराणिक कहानी

देवता र असुरहरुको बीचमा लामो समयसम्म युद्ध चलिरहेको थियो । असुरहरुका स्वामी महिसासुर थिए भने देवताका स्वामी थिए ईन्द्र । युद्धमा असुरहरुले ईन्द्रलाई हराएर स्वर्गलोकको सिंहासनमा राज गर्न सुरु गरिसकेका थिए । यसबाट देवतागणहरु चिन्तित भएर यस समस्याबाट मुक्तिको लागि त्रिदेव ९ब्रह्मा, विष्णु र महेश्वर० को साथमा गए ।

देवतागणहरुले राक्षसका कारण अव देवताहरु पनि धर्तीमा पलायन हुनुपर्ने अवस्था सुनाए । त्यति सुनेपछि आक्रोशित भएका त्रिदेवहरुले एक देवीलाई अवतरण गराए । ती देवीलाई भगवान शंकरले त्रियशूल र भगवान विष्णुतले चक्र प्रदान गरे । साथै अन्य देवी देवताले पनि विभिन्न हतियारहरु देवीलाई दिए । सोही समयमा इन्द्रले भने आफ्नो ऐरावत हात्तीबाट उत्रिएर देवीलाई एक घण्टी दिए । सूर्यले आफ्नो तेज र तरवार दिए । साथमा उनालाई वाहनको लागि सिंह दिए । देवी अब महिषासुरसँग युद्धको लागि पूरा तयार थिईन् ।

यसरी हतियार सहित गएकी देवीले एकै पटकमा महिसासुरका सेनाहरुलाई बध गरेर देवताहरुलाई असुरहरुबाट अभयदान दिएको भन्ने पौराणिक कहानी छ।

चन्द्रघण्टाको पूजा विधि

चन्द्रघण्टाको पूजा रातो वस्त्र धारण गरेर गर्नु राम्रो मानिन्छ ।
चन्द्रघण्टालाई रातो पुष्प,रक्त चन्दन र रातो पछ्यौरा समर्पित गर्नु उत्तम मानिन्छ ।
चन्द्रघण्टालाई केसरी पानीले स्नान गराउनु पर्दछ ।
चन्द्रघण्टालाई सुनौलो रंगको वस्त्र पहिराउनु पर्दछ र आफैं पनि त्यही रंगको वस्त्र लगाउनु पर्दछ ।
चन्द्रघण्टालाई केसरी(दूधबाट बनेको मिठाइहरुको भोग लगाउनु पर्दछ ।
चन्द्रघण्टालाई सेतो कमल र पहेँलो गुलाबको माला अर्पण गर्नु पर्दछ ।
चन्द्रघण्टालाई पञ्चामृत, चीनी वा मिश्रीको भोग लगाउनु पर्दछ ।
यी देवीकोआशीर्वाद पाउनको लागि यस मन्त्रको १०८ पटक सम्म जप गर्नुपर्ने उल्लेख छ ।

चन्द्रघण्टाको ध्यान मन्त्र

वन्दे वांछित लाभाय चन्द्रार्धकृत शेखरम्।
सिंहारूढा चंद्रघंटा यशस्वनीम्॥
मणिपुर स्थितां तृतीय दुर्गा त्रिनेत्राम्।
खंग, गदा, त्रिशूल,चापशर,पदम कमण्डलु माला वराभीतकराम्॥
पटाम्बर परिधानां मृदुहास्या नानालंकार भूषिताम्।
मंजीर हार केयूर,किंकिणि, रत्नकुण्डल मण्डिताम॥
प्रफुल्ल वंदना बिबाधारा कांत कपोलां तुगं कुचाम्।
कमनीयां लावाण्यां क्षीणकटि नितम्बनीम्॥

चन्द्रघण्टाको स्तोत्र पाठ

आपदुध्दारिणी त्वंहि आद्या शक्तिः शुभपराम्।
अणिमादि सिध्दिदात्री चंद्रघटा प्रणमाभ्यम्॥
चन्द्रमुखी इष्ट दात्री इष्टं मन्त्र स्वरूपणीम्।
धनदात्री, आनन्ददात्री चन्द्रघंटे प्रणमाभ्यहम्॥
नानारूपधारिणी इच्छानयी ऐश्वर्यदायनीम्।
सौभाग्यारोग्यदायिनी चंद्रघंटप्रणमाभ्यहम्॥