आजका बालबालिका स्मार्टफोन र इन्टरनेट बिनाको संसारबाट अछूतो रहन सक्दैनन्। उनीहरूले धेरैभन्दा धेरै समय प्रविधिमा बिताउन चाहन्छन्। त्यसमध्ये पनि बालबालिकाको पहिलो रोजाइ टेलिभिजन नै हो। १२ देखि १७ वर्ष उमेरका बालबालिकाले हप्तामा १४ घण्टा टेलिभिजन हेरेर बिताउने गरेको एक अध्ययनले जनाएको छ। अध्ययनका अनुसार २ देखि ११ वर्ष उमेरसमूहका बालबालिकाले हप्तामा १९.५ घण्टा टेलिभिजनमा बिताउने गरेका छन्।

टेलिभिजज सँगसँगै पछिल्लो समय स्मार्टफोन र इन्टरनेटमा समय बिताउने बालबालिका पनि सोही अनुपातमा बढेको पाइएको छ। अध्ययनका अनुसार १२ देखि १७ वर्ष उमेरका बालबालिकाले हप्तामा थोरैमा पनि १२ घण्टा मोबाइलमा बिताउँछन्। त्यस्तै, २ देखि ११ वर्ष उमेरसमूहका बालबालिकाले हप्तामा थोरैमा पनि १० घण्टा मोबाइलमा भिडियो कन्टेन्ट हेर्ने गरेको पाइएको छ। खासगरी भिडियो गेम खेल्ने र युट्यबमा भिडियो हेर्ने, सामाजिक सञ्जाल चलाउने गरेको पाइएको छ।

केही समय पछिल्लो प्रविधिसँग बिताउनु राम्रो पनि हो। यसले विश्वसँग जोड्न ठूलो मद्दत गरिरहेको हुन्छ। तर इन्टरनेटमा सबै ज्ञानमूलक सामग्री हुँदैन। यस लेखमा इन्टरनेट र त्यहाँ उपलब्ध शिक्षामूलक केही महत्त्वपूर्ण सामग्रीको परिचय दिइएको छ। जसले बालबालिकाको सिकाइ शैलीमा समेत महत्त्वपूर्ण परिवर्तन ल्याउन मद्दत गर्न सक्छ।

यो दशक भनेको प्रविधिमा आधारित शिक्षाको हो। यसले सिकाइ सहज र सुलभ बनाएको छ। इन्टरनेटमा अहिले बालबालिकाको शिक्षासँग सम्बन्धित हजारौं साइट तथा एप्स रहेका छन्। जसमार्फत अनौपचारिक शिक्षा हासिल गर्न सकिन्छ। शिक्षासँग सम्बन्धित केही महत्त्वपूर्ण एप्स यस्ता छन्।

क्लासडोज

क्लासडोज अनौपचारिक शिक्षा हासिल गर्ने एउटा महत्त्वपूर्ण र रमाइलो मोबाइल एप्स हो। यसले बाबुआमा, विद्यार्थी र शिक्षकलाई एकअर्कासँग कुराकानी गर्ने अवसर दिन्छ। विद्यार्थीले आफ्नो उमेर र कक्षाअनुसारको शिक्षा लिन सक्छन्। त्यहाँ जोडिएका विश्वका सयौं शिक्षकसँग आफ्नो समस्या प्रस्तुत गर्न सक्छन्। आफूलाई जान्न मन लागेको विषयमा सोध्न सक्छन्।

बाबुआमाले पनि शिक्षक र आफ्नो छोराछोरी बीचमा भएको अन्तरक्रिया सुन्न सक्छन्। उक्त अन्तरक्रियाको आधारमा शिक्षकले दिएको मार्कको आधारमा छोराछोरीको शैक्षिक क्षमताको बारेमा जान्न पाउँछन्। साथै बाबुआमाले एपमार्फत आफ्ना छोराछोरीलाई कुन उमेरमा कस्तो खालको शिक्षा आवश्यक पर्छ ? यसबारे शिक्षकहरूबाट सोधेर जानकारी लिन सक्छन्। क्लासडोज एप्समा यो सुविधा छ। त्यसैले यसलाई अनौपचारिक शिक्षा लिन महत्त्वपूर्ण एप्सको रूपमा लिइएको छ।

डुलिंगो

मोबाइलमा युट्युबमा भिडियो हेरेर समय बिताउनुभन्दा अन्य देशको भाषा सिक्नु पनि राम्रो हुन्छ। यदि विदेशी भाषा सिक्न चाहनुहन्छ भने ‘डुलिंगो’ सबैभन्दा वेस्ट अप्सन हो। यो एपले स्पेनिस, डच, डेनिस, फ्रान्स, जर्मन, इटालियन, आइरिसका साथ अंग्रेजी भाषा सिक्ने अवसर दिन्छ। नयाँ भाषा सिक्न चाहनेलाई एपले सुआतमा साधारण शब्द सिकाउँछ।

बालबालिकालाई अंकको बारेमा जानकारी दिन क्विक म्याथ्स एप सहयोगी छ। कक्षा २ देखि ६ सम्मका बालबालिकालाई यो एप राम्रो मानिएको छ।

पछि वाक्य बनाउनेदेखि लिएर बोल्नसमेत सिकाउँछ। भाषा सिकाइको लागि विभिन्न शैलीको प्रयोग भएको छ। यो एप पूर्ण रूपमा निःशुल्क छ। जो कोहीले पनि आफ्नो मोबाइलमा डाउनलोड गरेर प्रयोग गर्न सक्छन्।

क्विक म्याथ्स

बालबालिकालाई नम्बरको बारेमा जानकार बनाउन क्विक म्याथ्स सहयोगी सिद्ध हुन्छ। कक्षा दुईदेखि ६ सम्मका बालबालिकालाई यो एप राम्रो मानिएको छ। यसमार्फत बालबालिकाले साधारण हिसाब सिक्न सक्छन्। यसले बालबालिकाई आफ्नो क्षमता वृद्धि गर्न, गणितीय समस्या हल गर्ने बानीको विकास गर्न मद्दत गर्छ।

युट्युब किड्स

बालबालिकाकै लागि भनेर युट्युबको किड्स भर्जन पनि आएको छ। जसमा बालबालिकालाई आवश्यक पर्ने शिक्षासँग सम्बन्धित भिडियो, जानकारीमूलक भिडियो र रमाइला खालका भिडियो राखिएको छ। यो भिडियो मार्फत जानकारी लिन अहिलेको सबैभन्दा राम्रो एपको रूपमा लिइएको छ। त्यतिमात्रै नभएर, यसमा बालबालिकाले आफ्नो दिमागमा खेलेका हरेर कुरा खोजेर हेर्न सक्नेछन्। यो एप पूर्ण पारिवारिक र बालबालिकासँग सम्बन्धित भएकाले यसलाई महत्त्वपूर्ण एपको रूपमा लिइएको छ।

साइन्स ३६०

नेसनल साइन्स फाउन्डेसनले निर्माण गरेको यो एप बालबालिकाको लागि विज्ञानसँग सम्बन्धित जानकारी प्रदान गर्छ। यो विशेषगरी ट्याबलेटको लागि उपयोगी एप हो। यसबाट साइन्स, इन्जिनियरिङसँग सम्बन्धित नयाँनयाँ आविष्कारको बारेमा जानकारी प्राप्त गर्न सकिन्छ। यो एपले बालबालिकाको सहजताको लागि भिडियो कन्टेन्ट पनि उपलब्ध गराउने गरेको छ।